W polskim kalendarzu 13 grudnia nie ma przyjemnych skojarzeń – to rocznica wprowadzenia stanu wojennego. W tym roku zresztą okrągła – czterdziesta. Stąd uznaliśmy, że to właściwy dzień na dzisiejszą lekturową propozycję w Bibliotecznym Kalendarzu Adwentowym. „Internat” Serhija Żadana dzieje się w styczniu, a zimowy krajobraz jest tu scenerią wojenną. I nie jest to wojna z odległej przeszłości, w historycznym kostiumie, ani też tocząca się gdzieś daleko. Przeciwnie, to współczesny konflikt zbrojny u naszych sąsiadów, we wschodniej Ukrainie. Wojenny Donbas jest tłem niezwykle sugestywnej historii opowiadanej przez Żadana. Choć trudno to nazwać tłem – wojna jest tu najważniejszym tematem. Wojna pokazana nie z geopolitycznego oddalenia, lecz z punktu widzenia pojedynczego człowieka, cywila. Śmierdząca, chaotyczna, niezrozumiała, przepełniona nieustannym strachem. Przez jej kolejne piekielne kręgi wędruje główny bohater – nauczyciel ukraińskiego, 35-letni Pasza. Przedziera się przez ogarnięte wojną miasto, by zabrać z internatu do domu swojego siostrzeńca.
Plastyczny język Żadana i jego zachwycający talent literacki, pozwalają czytelnikowi aż za dobrze poczuć, czym są współczesne konflikty. Że nie przypominają strategicznej gry na wojskowej makiecie. To wszechogarniający chaos i nieustanny strach. To rozgrywka, której zasad nie rozumiemy, ale w którą musimy grać – nie po to by wygrać, ale by w ogóle przetrwać.
„- Za dziesięć ósma – mówi nagle mały. – Słuchaj.
Pasza wyciąga komórkę. Rzeczywiście – za dziesięć ósma.
Wsłuchuje się i jakiś czas nie słyszy, oprócz terkotania automatów i wybuchów pocisków wystrzeliwanych z moździerzy. Niebawem jednak z mgły, najpierw ledwie słyszalnie, potem coraz bardziej uporczywie, zaczyna dobiegać suche, metalowe buczenie, rytmiczne uparte sygnały, nieustające, beznadziejne.
– Co to? – nie rozumie Pasza.
– Telefon – wyjaśnia mały.
– Czyj?
– Sapera.
– A skąd tu saper? – usiłuje rozumieć Pasza. Tymczasem sygnał nie znika, ktoś uparcie usiłuje się dodzwonić do tego sapera.
– Wiesz – opowiada mały – tutaj wszystko jest zaminowane – pokazuje we mgłę. – Wojsko chciało wyciągnąć sprzęt, żeby wyjść z miasta. Posłali saperów. Jednego rozerwało. Jakieś pięć dni temu. Gdzieś tam – mały pokazuje przed sobą. – I co rano ktoś do niego dzwoni. Za dziesięć ósma.
– Dlaczego za dziesięć ósma? – nie rozumie Pasza.
– Skretyniałeś? Akurat przed pierwszą lekcją.
– A kto dzwoni?
– No jak to kto? – dziwi się mały. Syn. Albo córka. Przecież jej nie powiedzieli chyba, że taty już nie ma, to dzwoni, taj, jak się umówili.
– Z kim się umówili?
– Z tatą. Przed jego wyjazdem.”
