Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna
sięga swoimi tradycjami czytelnictwa powszechnego z przełomu XIX i XX wieku, kiedy to na terenie Wielkopolski rozpoczynało swoją działalność Towarzystwo Czytelni Ludowych. W roku 1912 utworzono w Gnieźnie Komitet Oświatowy TCL. Przy Komitecie zorganizowano bibliotekę, która istniała aż do wybuchu II wojny światowej. W okresie międzywojennym w Gnieźnie działały także biblioteki prywatne przy księgarniach, przy gimnazjach i szkołach podstawowych. W powiecie gnieźnieńskim działały także biblioteki ZNP i Centrali Bibliotek Ruchomych z siedzibami w Gnieźnie. Po wrześniu 1939 r. Niemcy przystąpili do likwidacji wszystkich bibliotek w mieście, także biblioteki kapitulnej. Część księgozbioru przedwojennych bibliotek zdołano uratować. Około 1800 woluminów po bibliotece TCL-u przechowywano w czasie wojny w zakładzie fotograficznym Edmunda Starczewskiego. Jeszcze w styczniu 1945 r. książki zostały przekazane tworzącej się Bibliotece Publicznej.
W czasie gdy w Wielkopolsce trwały jeszcze walki, w Gnieźnie miłośnicy polskiej książki, wspólnie z utworzoną w Zarządzie Miejskim, Sekcją Kulturalno-Oświatową, zainicjowali zbiórkę książek dla przyszłej biblioteki. Dnia 9 lutego 1945 roku decyzją Zarządu Miejskiego otrzymała ona lokal przy ul. Mieczysława 6 (obecnie Mieszka I 15), w którym to 18 lutego 1945 roku uroczyście otwarto świetlicę-czytelnię. Obowiązek utrzymania nowej placówki kulturalnej przyjął na siebie Zarząd Miejski w Gnieźnie. Z początkiem drugiego kwartału 1945 roku Zarząd przekazał ze swego budżetu pierwsze kwoty na pokrycie najważniejszych potrzeb biblioteki. Placówka także otrzymała niezbędne wyposażenie. Książnica do 01 kwietnia 1945 roku prowadzona była społecznie przez Juliana Śmieleckiego, jej współzałożyciela i pierwszego kierownika oraz Czesławę Skrzypińską. Placówka przy ulicy Mieszka przez wiele lat była jedyną biblioteką publiczną na terenie miasta.
Sieć biblioteczna
Od roku 1953 zaczęta się tworzyć sieć biblioteczna. Najpierw powstał Oddział Dziecięcy przy ul. Chrobrego. Dwa lata później Filia nr 1 na Osiedlu Grunwaldzkim. W latach sześćdziesiątych nastąpiło przeniesienie siedziby biblioteki do nowego lokalu przy ul. Mieszka I 16, a do starej siedziby przeniósł się Oddział Dziecięcy. Największy wzrost liczby placówek bibliotecznych w mieście notuje się w latach siedemdziesiątych ( w kolejności: Filia nr 2 na Osiedlu Tysiąclecia, Filia nr 3 (społeczno-polityczna), Filia nr 4 przy ZPO „Polanex”, Filia nr 5 przy WZO „Polania”, Filia nr 6 (muzyczna). Filia nr 7 (Osiedle Skiereszewo) i Filia nr 8 (Osiedle Dalki). W latach osiemdziesiątych nową siedzibę otrzymała Filia nr 2 na Osiedlu Tysiąclecia, oraz powstały placówki biblioteczne na nowych osiedlach: Filia nr 9 na Osiedlu Winiary i Filia nr 10 na Osiedlu Ustronie. Od roku 1990 zaczyna maleć ilość placówek bibliotecznych. Najpierw ulegają likwidacji: Filia nr 10 i nr 5, w 1995 Filia nr 4 przy zakładach „Polanex, w następnych latach Filie nr 7, 8 i 3. Obecnie sieć biblioteczną BPMG tworzą: Biblioteka Główna z Wypożyczalnią dla Dzieci, trzy filie oraz dwa punkty biblioteczne.
Księgozbiór
Biblioteka Publiczna rozpoczęła swoją działalność w roku 1945 od skromnego zbioru 3258 tomów. Były to głównie książki uratowane przed zniszczeniem w czasie wojny przez mieszkańców miasta, a następnie przekazane bibliotece. Zgromadzony księgozbiór nie odpowiadał pod względem treści różnym wymogom czytelników. Przez następne dziesięciolecia księgozbiór biblioteki rósł powoli i systematycznie, mimo różnych kłopotów związanych z wielkością środków finansowych lub z brakiem odpowiedniej ilości tomów i tytułów na rynku księgarskim i wydawniczym. Ostatnie kilka lat to okres bardzo dużego wzrostu ilości i jakości księgozbioru, dzięki znacznym środkom przeznaczanym na zakup nowości wydawniczych. Poza książkami, od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, BPMG zaczęła gromadzić zbiory nieksiążkowe. Początkowo były to płyty analogowe z muzyką, oraz taśmy magnetofonowe z tzw. książkami mówionymi. Kontynuując ten kierunek, od kilku lat biblioteka włącza do swoich zbiorów nowoczesne formy książki jakimi są audiobooki. Są to w przeważającej większości powieści obyczajowe, kryminalne i sensacyjne, bajki i powieści dla dzieci i młodzieży oraz lektury szkolne czytane przez znanych aktorów i lektorów.
Od początku istnienia obok czasopism regionalnych BPMG oferowała czytelnikom wiele tytułów gazet ogólnopolskich oraz czasopism literackich, kulturalnych udostępnianych w czytelniach wszystkich swoich placówek. Liczba tytułów zmieniała się w zależności od środków przeznaczanych na ich zakup oraz od oferty na rynku prasowym, ale zawsze biblioteka oferowała swoim czytelnikom zestaw najnowszych, najważniejszych, najpopularniejszych. Dalej w zbiorach przechowywane są roczniki takich ważnych dla polskiej kultury czasopism jak: „Dialog”, „Literatura na Świecie”, „Twórczość”.
Obowiązkiem BPMG jako biblioteki miejskiej jest gromadzenie wydawnictw związanych z Gnieznem i okolicami. Książnica gnieźnieńska dąży do tego, aby w jej zbiorach znajdowały się wszystkie dostępne pozycje dotyczące miasta, monografie historyczne, przewodniki, biografie ludzi związanych z naszym regionem. Do regionaliów należą też czasopisma lokalne zbierane w czytelni Biblioteki Głównej od 1959 roku. Można tu wymienić takie tytuły jak: „Ziemia Gnieźnieńska”, „Przemiany Ziemi Gnieźnieńskiej”, „Głos Załogi”.
Istotnym uzupełnieniem regionalnych zbiorów BPMG są Dokumenty Życia Społecznego gromadzone od 1974 roku. Dokumenty te to głównie druki ulotne, afisze, plakaty, zaproszenia, foldery, katalogi, plany, mapy i sprawozdania. Mogą to być materiały rękopiśmienne, maszynopisy, fotografie, mikrofilmy, taśmy czy płyty. DŻS-y dostarczają informacji o aktualnych wydarzeniach z różnych dziedzin życia, o istnieniu i działalności instytucji i organizacji takich jak partie polityczne czy stowarzyszenia. Informują o sposobie i poziomie życia ludności i jej zainteresowaniach. Aby rozpropagować zbiory regionalne i uchronić je od zniszczenia, Biblioteka Publiczna rozpoczęła akcję ich digitalizacji, czyli utrwalania ich w postaci cyfrowej. Dotyczy to zwłaszcza najcenniejszych i unikatowych egzemplarzy książek i dokumentów życia społecznego, oraz czasopism.
Komputeryzacja
Tradycyjne opracowywanie zbiorów w Bibliotece Publicznej Miasta Gniezna ustąpiło nowoczesności 19 stycznia 2004 roku. W tym dniu wprowadzono system komputerowy, który uprościł i przyśpieszył wprowadzanie nowych nabytków, ułatwił wyszukiwanie pożądanych pozycji oraz zautomatyzował obsługę czytelników. Wprowadzenie całości księgozbioru Biblioteki Głównej do katalogu elektronicznego umożliwiło komputerową obsługę udostępniania książek. Uruchomienie pierwszej wypożyczalni elektronicznej nastąpiło 02 kwietnia 2007 roku w bibliotece przy ul. Mieszka I 16. Uruchamianie elektronicznych wypożyczalni w kolejnych placówkach BPMG następowało po wprowadzeniu księgozbioru tychże placówek do systemu, a poprzedzane było kapitalnym remontem oraz wyposażeniem ich w nowoczesne meble biblioteczne dostosowane do pracy przy komputerze. Obecnie każdy czytelnik BPMG posiada własne elektroniczne konto na którym rejestrowane są wypożyczane książki. Czytelnicy mają wgląd w osobiste konto przez internet. System komputerowy umożliwia wyszukiwanie i zamawianie materiałów bibliotecznych poprzez katalog umieszczony na stronie internetowej biblioteki.
Działalność kulturalno-edukacyjna
BPMG w swoim 70-letnim istnieniu prowadziła dostosowaną do potrzeb mieszkańców działalność kulturalno-oświatową. Pierwsze formy tej działalności po wojnie to udział bibliotekarzy w likwidowaniu analfabetyzmu oraz organizowanie wszelkiego rodzaju wystaw. Następnie rozwinęły się także takie formy, jak: spotkania autorskie, prelekcje, konkursy, przeglądy, nauka języków obcych, odczyty itp.
Działalność wystawienniczą w znacznie szerszym zakresie biblioteka rozpoczęła od roku 2001 i trwa ona do dzisiaj. BPMG dysponuje salą wystawową i galerią w hallu budynku przy ul. Staszica 12a. Bezpośredni nadzór nad tą działalnością biblioteki przejął dyrektor. Polega on na tym, że dyrektor określa charakter, zakres i cel wystaw. Osobiście każdą z nich przygotowuje z dobranymi przez siebie współpracownikami, pomysłodawcami i realizatorami. Pierwsze po 2000 roku wystawy miały charakter historyczno-patriotyczny i skierowane były głównie do młodzieży szkolnej. Później, wykorzystując hall, pojawiły się równolegle wystawy fotograficzne i plastyczne.(wykaz w Kalendarium)
Spotkania autorskie były i są bardzo ważnym elementem popularyzacji książki, czytelnictwa i biblioteki. W ciągu wielu dziesięcioleci działalności Bibliotekę Publiczną odwiedzili m. in. Melchior Wańkowicz, Karol Bunsch , Magdalena Samozwaniec, Władysław Broniewski, Kazimiera Iłłakowiczówna, Jarosław Iwaszkiewicz, Stanisława Fleszarowa-Muskat, Małgorzata Musierowicz, Emilia Waśniowska, Joanna Olech, Grzegorz Kasdepke i in.
Bibliotekę gnieźnieńską odwiedzali także pisarze regionalni i lokalni min. : Nikos Chadzinikolau, Lech Konopiński, Jerzy Garliński, Jerzy Korczak oraz Krzysztof Kuczkowski, Tomasz Rzepa, Jerzy Kałwak, Krzysztof Szymoniak, Anna Smoleńko, Dawid Jung, Julia Pawlicka, Elżbieta Cwojdzińska, Agnieszka Gadzińska,
Oprócz spotkań z twórcami literatury do stałych form pracy kulturalno-edukacyjnej należały prelekcje i wykłady. Spotkania obejmowały tematykę z różnych dziedzin, z okazji różnorodnych rocznic. Gośćmi biblioteki byli m.in.: Jerzy Waldorff, historyk prof. Artur Kijas, krytyk teatralny Roman Szydłowski, prof. Kazimierz Żygulski, ks. kan. Marian Aleksandrowicz, prof. Bogumiła Kaniewska, dr Kazimierz Ilski, dr Robert Andrzejewski., prof. Mieczysław Inglot, prof. Anna Grzegorczyk, prof. Piotr Śliwiński, dr Tomasz Mizerkiewicz i inni.
W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku roku Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna stała się miejscem spotkań miłośników literatury, filozofii, teatru i muzyki. Działały w książnicy organizacje takie jak: Młodzieżowy Klub Miłośników Książki „Pro Libris”; Klub Dyskusji i Myśli Współczesnej „Argumenty”; Studium Wiedzy Filozoficznej; Klub „Pro Musica”; Koło Przyjaciół Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna. Od 1977 r. działała przy BPMG Gnieźnieńska Grupa Literacka „Drzewo”. Z inicjatywy członków tej Grupy, biblioteka organizowała od 1978 r. ogólnopolskie plenery literackie „Piastowskie Lato Poezji”. W latach 1982-86 biblioteka była organizatorem „Spotkań z kulturą robotniczą”. Kontynuując te tradycje w marcu 2010 roku rozpoczął działalność. Klub Dyskusji o Książce. Członkami Klubu są osoby, które mają pasję czytania, chęć poznawania literatury i dzielenia się własnymi refleksjami na jej temat.
Do popularnych form pracy z książką i czytelnikiem należą konkursy czytelnicze. Biblioteka w swojej działalności organizowała wiele takich imprez lub brała udział w konkursach ogólnopolskich, wojewódzkich i lokalnych takich jak :„Laureaci Nagrody Nobla”, „Książka twoim przyjacielem”, „Tradycje rodzinne i wspominki”, „Gniezno moje miasto”, „Gniezno i okolice kolebką naszego państwa” i „Czy znasz literackich patronów gnieźnieńskich ulic”, „Jaka jesteś Europo”, „Cudowny Świat Astrid Lindgren”, „Literackie potyczki biblioteczne”, „Tajemnice Szlaku Piastowskiego.
Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna przez cały czas swojej działalności przeprowadza lekcje biblioteczne. Ich zadaniem jest zapoznanie uczniów z biblioteką, sposobami korzystania z jej zbiorów i zasadami wyszukiwania informacji. Szczególne znaczenie mają lekcje wprowadzające uczniów młodszych klas szkół podstawowych. Wyprawa klasy do biblioteki jest znakomitą okazją do zainteresowania książką i czytaniem.
Duży wpływ na rozwój czytelnictwa, na propagowanie książki i biblioteki mają zajęcia kulturalno-edukacyjne skierowane do czytelników najmłodszych. Są to zajęcia uzupełniające pracę wypożyczalni i czytelni. W pracy z dziećmi w BPMG wykorzystywano takie formy jak: wieczory bajek, przedstawienia dla dzieci w wykonaniu aktorów teatru gnieźnieńskiego, wyświetlanie przeźroczy. Działalność kulturalno-edukacyjna biblioteki jest systematycznie weryfikowana, odchodzi od niektórych form, a podejmuje nowe. Obecnie wśród licznych form pracy prowadzonych w bibliotece na szczególną uwagę zasługuje blok imprez organizowany w czasie ferii letnich i zimowych dla dzieci pozostających w mieście podczas wakacji, obfitujący w bogaty program zajęć, zabaw i konkursów. Na szczególną uwagę zasługują imprezy cykliczne skierowane do najmłodszych czytelników. Celem ich jest przybliżenie dzieciom przez zabawę świata książki. Należą do nich m.in.:Światowy Dzień Pluszowego Misia, Dzień Kota, Basiowy Dzień Pasiastych, Artystyczna Dolina Pojednania, Urodziny Kubusia Puchatka, Ogólnopolski Tydzień Czytania.
Zobacz naszą historię w chronologicznym skrócie: kalendarium biblioteki
