Szlakiem Chociszewskiego w Gnieźnie – zapętlone zaułki historii i miasta

Kto spędził sobotę z Józefem Chociszewskim, na pewno nie żałował. W samo południe kilkadziesiąt osób przeszło szlakiem Chociszewskiego przez Gniezno. Spacer poprowadziła Wioletta Degórska, licencjonowana przewodniczka po Gnieźnie, która opracowała autorski Szlak Chociszewskiego. Są na nim miejsca związane z trwającą dwie dekady obecnością Chociszewskiego w Gnieźnie – choćby ulica Franciszkańska, budynek sądu – dawnego więzienia (Chociszewski był aresztowany za swoje patriotyczne wydawnictwa), ul. Łubieńskiego, Chociszewskiego i oczywiście ostatni przystanek – Cmentarz św. Krzyża, gdzie Józef Chociszewski jest pochowany ze swoją żoną Alodją.

Spacer zaprowadził uczestników nie tylko w przeszłość, ale też w nieoczekiwany zaułek miasta i historii. W trakcie spaceru dołączyła do niego mieszkanka ulicy Chociszewskiego, której ciotka mieszkała w tej samej kamienicy, w której żyli Chociszewscy. No właśnie – o tę kamienicę rozbija się cała tajemnica. Istnieje bowiem kilka różnych wersji, gdzie naprawdę Chociszewski spędził dwie gnieźnieńskie dekady. Jednoznaczne rozwiązanie tej zagadki uniemożliwiają supły historii, dokładnie topograficzne zawirowania na przestrzeni lat – zmieniały się nazwy ulic, numeracje. Śledztwo w archiwach nie daje prostych odpowiedzi. Ale może dają je właśnie świadkowie i rodzinne przekazy? Pani Lidia pamięta opowieści ciotki o jej sąsiadach Chociszewskich. Podczas spaceru zaprowadziła uczestników do budynku, w którym mieszkało małżeństwo. Trzeba wejść przez bramę przy ulicy Chociszewskiego 2/3, ten budynek znajduje się w głębi (jest w remoncie). Na zdjęciach Pani Lidia pokazuje okna, które należały do mieszkania zajmowanego przez Chociszewskich (jednocześnie była to też pierwotna lokalizacja wydawnictwa “Gazety Gnieźnieńskiej”).

Józef Chociszewski (1837-1914) był pisarzem ludowym, wydawcą, księgarzem, działaczem społecznym, wielokrotnie więzionym za swoją patriotyczną działalność (walkę z germanizacją za pomocą słowa i edukacji). Dwie ostatnie dekady życia spędził właśnie w Gnieźnie.

Zdjęcia: Anna Farman.

Spacer jest częścią projektu Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna „Biografie miasta: Józef Chociszewski” dofinansowanego w ramach programu „Patriotyzm Jutra” Muzeum Historii Polski w Warszawie.

VII Fyrtel: “Milczenie jest srebrem” – spotkanie autorskie z Ryszardem Ćwirlejem i Sebastianem Buttnym

W historii każdego miasta są takie momenty, że czynią je centrum powszechnej uwagi. Gniezno takich momentów ma co najmniej kilkanaście, a jednym z najbardziej spektakularnych była zuchwała kradzież figury św. Wojciecha z sarkofagu gnieźnieńskiej katedry w 1986 roku. Wydarzenie, o którym mówiła cała Polska, stało się w wiele lat później inspiracją do dwóch przedsięwzięć artystycznych: świetnej książki „księcia polskiego kryminału” Ryszarda Ćwirleja oraz przygotowywanego właśnie filmu fabularnego w reżyserii naszego krajana, Sebastiana Buttnego.

Postanowiliśmy nie zmarnować takiej niebywałej okazji i zaprosiliśmy obu twórców do zwierzeń w temacie tych artystycznych inicjatyw. Festiwal „o mieście” zdaje się być idealnym tłem do przeprowadzenia takiej rozmowy. Na wydarzenie zapraszamy w piątek 1 października o godz. 19.00 do sali koncertowej Starego Ratusza, przy ul. Chrobrego 41. Spotkanie poprowadzi Agnieszka Ziebarth.

Ryszard Ćwirlej, ulubiony autor kryminałów wielu czytelników, o czym świadczy sympatia, z jaką przyjmowane są jego kolejne książki. Jest wykładowcą na Wydziale nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Przez krytyków uznany za twórcę nowego gatunku literackiego – „kryminału neomilicyjnego”.
Na podstawie własnej powieści „Ręczna robota” napisał 75-odcinkowy serial słuchowiskowy, zrealizowany przez Teatr Polskiego Radia dla radiowej Jedynki. W 2015 roku jego powieść „Błyskawiczna wypłata” otrzymała nagrodę Kryminalnej Piły dla najlepszej miejskiej powieści kryminalnej 2014 roku.
W 2017 roku „ Milczenie jest srebrem” –  książka z wątkiem kradzieży monstrancji św. Wojciecha w tle – otrzymała nagrodę Czytelników Wielkiego Kalibru, a w 2018 powieść „Tylko umarli wiedzą” nagrodzono podwójnie, nagrodą Wielkiego Kalibru przyznawaną przez jurorów oraz nagrodą Czytelników Wielkiego Kalibru.

Sebastian Buttny – reżyser, scenarzysta, montażysta i fotograf. Rozpoczynał karierę filmową w roku 1998 jako twórca niezależny; kilka lat później ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W trakcie studiów zrealizował krótkometrażowe filmy fabularne i dokumentalne. Jako profesjonalny twórca filmowy realizował teledyski, projekcje do spektakli teatralnych, spoty edukacyjne i reklamy telewizyjne. Pracował jako montażysta filmowy i telewizyjny, copywriter w agencji reklamowej DDB. Jest także autorem projektu fotograficznego “unmade.beds”, dostępnego na stronie www.buttny.net.

Trzykrotnie otrzymał stypendium scenariuszowe przyznawane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej, co przyczyniło się do powstania trzech pełnometrażowych scenariuszy filmów fabularnych: “Całkowita Harmonia”, “Pisarze”, “Lato/89”.

Festiwal dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury “Kultura – Interwencje 2021”.

VII FYRTEL – festiwal o Mieście

Drzewa w jesiennych barwach to niewątpliwa oznaka zbliżającej się kolejnej, siódmej już, edycji „Fyrtla” – festiwalu poświęconego dziedzictwu kulturowemu pierwszej stolicy Polski. To prawdopodobnie jedyne takie wydarzenie w naszym kraju w całości skupiające swą narrację i budujące program wokół życia przeszłego i teraźniejszego lokalnej społeczności. Niezmienne motto festiwalu „Fyrtel w stanach skupienia kultury” jest ponadto zachętą dla lokalnych artystów i animatorów do realizacji przedsięwzięć artystycznych z dziedziny filmu, literatury, muzyki, teatru oraz sztuk wizualnych inspirowanych „jedynym takim Miastem na świecie”.

Festiwal rozpocznie spotkanie autorskie z Krzysztofem Szymoniakiem pt. „Czytajcie swoich poetów!”. Okazją do spotkania z tym wybitnym poetą będzie nie tylko rozmowa o życiu literackim Gniezna, którego „gnieźnianin z wyboru” był wieloletnim animatorem, ale także niedawne wydanie jego najnowszej książki pt. „Zapiski cieszyńskie”. Spotkanie poprowadzi Irmina Kosmala. (30 września, g. 19.00, Stary Ratusz, ul. Chrobrego 41).

To nie koniec literackich premier na tegorocznym „Fyrtlu”, bowiem lada moment do księgarń (i bibliotek) trafi „Tu cień pada inaczej” Agnieszki Gadzińskiej, bardzo popularnej autorki książek dla dzieci i młodzieży, pierwszej laureatki „Marcysi”, wyróżnienia Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna. Do rozmowy o Jej najnowszej publikacji, której akcja dzieje się w jednej z kamienic na tytułowej gnieźnieńskiej ulicy zapraszamy już drugiego dnia festiwalu (1 października, g. 14.00, Filia nr 2 BPMG, ul. Staszica 12a).

Wieczorem, tego samego dnia i w tym samym miejscu, otwarcie wystawy „Zasypiam”, będącej efektem współpracy dwóch gnieźnianek: Wiktorii Młynarczyk i Adrianny Rakowskiej. Zagadkowy tytuł kryje znakomity komiks, który jeszcze czeka na wydanie, dlatego też będzie to jego pierwsza publiczna prezentacja (1 października, g. 18.00, Galeria BPMG, ul. Staszica 12a).

Również w piątek zapraszamy na spotkanie pt. „Milczenie jest złotem”, które bezpośrednio nawiąże do zuchwałej kradzieży figury św. Wojciecha z sarkofagu gnieźnieńskiej katedry w 1986 roku. Wydarzenie, o którym mówiła cała Polska, stało się w wiele lat później inspiracją do dwóch przedsięwzięć artystycznych: świetnej książki „księcia polskiego kryminału” Ryszarda Ćwirleja oraz przygotowywanego filmu fabularnego w reżyserii naszego krajana, Sebastiana Buttnego. Spotkanie z tymi dwoma autorami poprowadzi Agnieszka Ziebarth (1 października, g. 19.00, Stary Ratusz, ul. Chrobrego 41).

Tradycyjnym finałem festiwalu będzie sobotni „Wieczór na Fyrtlu” w Teatrze im. Aleksandra Fredry. W programie wydarzenia m.in. ogłoszenie tegorocznego laureata „Królika” – Nagrody Kulturalnej Miasta Gniezna oraz podsumowanie kilku autorskich projektów edukacyjno-artystycznych realizowanych w ramach tegorocznego „Fyrtla”: „Gniezno, które nigdy nie powstało” Rafała Wichniewicza, „To kobiety zbudowały Gniezno” Kamili Kasprzak-Bartkowiak oraz Pawła Bartkowiaka, „Czy Miasto do nas mówi?” Pawła Bąkowskiego oraz „Dźwięki naszego Miasta” Jakuba Dzionka i Aleksandra Karwowskiego. Nie zabraknie też muzycznych niespodzianek w wykonaniu samego Aleksandra Schmidta, cenionego multiinstrumentalisty, pedagoga i animatora wielu wspaniałych przedsięwzięć muzycznych. Swoistym „deserem” wieczoru będzie koncert, uwielbianej w Grodzie Lecha (ale i nie tylko!) gnieźnieńskiej formacji „Zagrali i Poszli”, która w tym roku obchodzi 30 lat pracy twórczej. Podczas występu zaprezentowany zostanie także premierowy materiał z wydanej właśnie nowej płyty zespołu. Na „Wieczór na Fyrtlu” obowiązują bezpłatne zaproszenia do odbioru w placówkach Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna (2 października, g. 18.00, Teatr im. A. Fredry w Gnieźnie, ul. Mickiewicza 9).

VII Festiwal Fyrtel organizują: Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna oraz Miasto Gniezna. Partnerami wydarzenia są: Miejski Ośrodek Kultury, Gnieźnieński Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie.

Festiwal dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury “Kultura – Interwencje 2021”.

 

 

 

Biografie miasta: Józef Chociszewski

Poznaj Gniezno od strony ludzi, którzy je tworzyli!
Ulica Józefa Chociszewskiego to jedno z najpiękniejszych miejsc w Gnieźnie. Tym bardziej zasmuca fakt, iż jej patron dla wielu gnieźnian pozostaje anonimowy, bliżej nieznany, a samo nazwisko kojarzy się li tylko topograficznie. Dlatego projekt „Biografie miasta: Józef Chociszewski” ma zachęcić do poznania tej wyjątkowej postaci.

We wrześniu w ramach projektu „Biografie miasta: Józef Chociszewski” odbędą się:
17 września, piątek, godz. 19:00, Stary Ratusz: “Józef Chociszewski – wydawca” – wykład dra hab. Artura Jazdona poświęcony działalności wielkopolskich i poznańskich księgarzy i wydawców okresu zaboru, ze szczególnym uwzględnieniem osoby Józefa Chociszewskiego.

25 września, sobota, godz. 12.00, Rynek przy fontannie: spacer miejski śladami Józefa Chociszewskiego w Gnieźnie, poczynając od domu, w którym mieszkał, poprzez redakcję “Gazety Gnieźnieńskiej”, aż po miejsce spoczynku (Chociszewski został pochowany w Gnieźnie). Topografia miasta – ulica im. Józefa Chociszewskiego – ma zaprowadzić uczestników w przeszłość. Spacer będzie omawiał biografię Chociszewskiego w kontekście Gniezna, ale nie tylko – poruszy także wątki prasy tamtych czasów i jej roli w drodze ku późniejszej niepodległości. Chociszewski był bowiem redaktorem naczelnym “Gazety Gnieźnieńskiej” (późniejszego “Lecha. Gazety Gnieźnieńskiej”). Przewodniczką spaceru będzie Wioletta Degórska, licencjonowana przewodniczka po Gnieźnie, znawczyni biografii Józefa Chociszewskiego.

Projekt „Biografie miasta: Józef Chociszewski” realizowany są w ramach programu „Patriotyzm Jutra 2021” Muzeum Historii Polski w Warszawie.

 

Girami po ulicy Franciszkańskiej

Wczoraj odbył się ostatni spacer z cyklu „Girami po fyrtlu”. Od ulicy Franciszkańskiej, przez Dolinę Pojednania, aż do ulicy św. Wojciecha uczestników zawadiacko prowadził Jarosław Mikołajczyk – jedyny przewodnik, który opowiada w gwarze gnieźnieńskiej. I trzeba przyznać, że była to doskonała przechadzka pełna anegdot, poważnych i mniej poważnych opowieści o mijanych budynkach. Grupa piechurów dowiedziała się między innymi: kto pierwszy w Gnieźnie produkował piwo, gdzie dokładnie przy obecnej ulicy Franciszkańskiej znajdowała się bożnica, w którym gnieźnieńskim lokalu odpoczywał Napoleon. Jarosław Mikołaczyk przywołał także historię kilku procesów, których świadkami były sądowe mury. Budynek sądu był scenografią w popularnym w latach 80-tych serialu „Ballada o Januszku”. Możemy powiedzieć jedno – było elegancko!

 

Wydarzenie Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna realizowane w ramach projektu “VI Festiwal “Fyrtel” dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2020”.

 

 

„Girami po fyrtlu” – wędrówki śladami dawnego Gniezna

“Girami po fyrtlu” – to spacery z Jarosławem Mikołajczykiem, przewodnikiem znanym też jako Szczun z Kareji czy Muzealny Detektyw. Z inicjatywy Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna jedyny przewodnik oprowadzający po Gnieźnie w gwarze rozpoczął cykl historycznych spacerów od Rynku. Około 20 osób usłyszało znane i mniej znane historie centralnego planu miasta. Opowieść nie ominęła wielkiego pożaru w 1819 rok, zmian architektonicznych od średniowiecza, ale także historii mieszkających tu ludzi. W tym poetki i projektantki mody Marii Springer, czy rodziny Nakulskich.

Druga z zaplanowanych wycieczek rozpoczęła się od dzisiejszego „Domu Lekarza”, gdzie swoją historię pisali zapomniani Bambrzy gnieźnieńscy – rodzina Falkenmbergów, którzy produkowali tu meble. Ponadto sporo miejsca poświęcono zapomnianej osobie wybitnego inżyniera, górnika i podróżnika Modesta Maryańskiego, który zakończył swoje życie właśnie przy Tumskiej 5 w Gnieźnie. Przywołana została także fabryka fortepianów i legendarny szewc Pejka.

 

Wydarzenie Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna realizowane w ramach projektu “VI Festiwal “Fyrtel” dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Kultura – Interwencje 2020”.